Decubitus Richtlijn

Richtlijn ter preventie en behandeling van decubitus.

• (Wijk)verpleegkundigen
• Huisartsen
• POH's
• Medisch specialisten

Definitie
Decubitus is een beschadiging van de huid en/of onderliggend weefsel, meestal ter hoogte van een botuitsteeksel, als gevolg van druk, of druk in samenhang met schuifkracht. Een aantal bevorderende of beïnvloedende factoren worden ook geassocieerd met decubitus; de betekenis van deze factoren moet nog verder onderzocht worden.

---

Risicofactoren om decubitus te ontwikkelen zijn:

• Verminderde voedingstoestand
• Verminderde perfusie (bloeddoorstroming) en zuurstofvoorziening
• Vochttoestand van de huid
• Gevorderde leeftijd
• Stoornissen in de zintuiglijke waarneming
• Lichaamstemperatuur

Preventieve maatregelen:
Deze maatregelen worden ingezet als de patiënt ook maar enig risico heeft op decubitus. Betrek de patiënt en/of directe omgeving bij de preventie van decubitus en reik de patiënteninformatiefolder over decubitus uit.

---

Huidverzorging:

• Inspecteer de huid dagelijks;
• Zorg voor goede hygiëne, was met een zeepvrije huidreiniger; extra aandacht bij incontinentie en transpiratie;
• Breng bij droge huid een indifferente crème aan; bij vochtige huid: een barriérecreme of –spray;
• Let op knellen van incontinentiemateriaal, schoeisel en/of kleding. Denk aan druk door naden in de kleding.

---

Aandacht voor onderlaag:

• Zorg voor een schone, droge onderlaag;
• Lakens niet te strak spannen;
• Let op rimpel- en plooivorming.

---

Houding in bed:

• Pas consequente wisselhouding toe: zijligging rechts/ rugligging/ zijligging links/ rug etc. minimaal elke 4 uur gedurende 24 uur;
• Lighouding: semi fowlerstand: beengedeelte in dezelfde hoek omhoog als hoofddeel (30 graden houding), hielen vrijleggen;
• Zijligging: in 30 graden.
• Zithouding: gewicht verdeeld over zitvlak, voeten, armen en rug. Schuifkracht afwezig door kantelzitting.

---

Voeding:

• Beoordeel de voedingstoestand;
• Zorg voor volwaardige voeding (zie patiënteninformatiefolder);
• Consulteer een diëtist vanaf decubitus categorie 3 en zonodig eerder afhankelijk van de voedingsscore.

---

Gebruik anti-decubitus matrassen en/of zitkussens, pas ook dan wisselhouding toe.

---

Maatregelen voor patiënten waarbij de algemene preventieve maatregelen niet toereikend en/of uitvoerbaar zijn:

• Pas bij deze patiënten ook de algemene preventieve maatregelen toe;
• Gebruik een anti-decubitus matras en/of -kussen om drukkrachten te verminderen;
• Til de patiënt bij verplaatsing (in plaats van schuiven) of gebruik anders een glijzeil;
• Maatregelen bij liggen in bed:
  • Voorkom druk van dekens door ze niet in te stoppen of maak gebruik van een dekenboog;
  • Tref bij bedreigde hielen zodanige maatregelen dat de hielen vrij komen te liggen.
• Maatregelen voor zitten in de (rol)stoel:
  • Bij dreigend onderuitschuiven: pas de (rol) stoel aan of kantel deze; indien dit niet mogelijk is, overweeg dan een voetenbankje. Dit kan in overleg met de ergotherapeut.

---

Blijf bij het toepassen van deze maatregelen frequent controleren of de maatregelen het gewenste effect hebben.

---

Onjuiste preventieve maatregelen:
Wrijven; inpakken hielen/ ellebogen met vette watten en zwachtels; ijzen en föhnen; watermatras; vezelmatras; schapenvacht; windring; opgerolde handdoek om hielen vrij te leggen; gelkussen; antislipmat op de zitting; katheter bij incontinentie.

 

Decubitus wordt ingedeeld in vier categorieën:

 

Categorie 1: niet-wegdrukbare roodheid bij een intacte huid
Categorie 2: verlies van een deel van de huidlaag of blaar
Categorie 3: verlies van een volledige huidlaag (vet zichtbaar)
Categorie 4: verlies van een volledige weefsellaag (spier/bot zichtbaar)

 

Zie voor een toelichting de volledige tekst Transmurale Richtlijn Decubitus.

Algemene maatregelen:

• Blijf altijd, bij alle categorieën, preventieve maatregelen toepassen;
• Oorzaak van de decubitusplek indien mogelijk wegnemen, vermijd zo veel mogelijk het liggen of zitten op de decubitusplek.
• Betrek de patiënt en/of directe omgeving bij de behandeling en bespreek wat hij/zij zelf kan doen (druk en/of schuifkrachten vermijden, wisselhouding, pijn vermelden e.d.) en controleer dit;
• Deel de patiënteninformatiefolder uit;
• Vermijd (zoveel mogelijk) het liggen of zitten op de decubituswond;
• Werk volgens de in de organisatie/ sector gangbare hygiënische richtlijnen, voorkom infectie; 
• Bij iedere verbandwissel de wond spoelen.
• Spoel wonden zo mogelijk uit met lauw kraanwater of onder de douche. Indien niet mogelijk spoel uit met NaCl 0.9%;
• Zorg dat wondbedekkers contact maken met de wondbodem;
• Vul diepe wonden op;
• Dek de gekozen wondbedekker, indien nodig, af met absorberend verband;
• Necrotectomie dient te worden uitgevoerd door een arts of gespecialiseerd wondverpleegkundige;
• Schakel bij decubitus categorie 1 en 2, indien de voedingstoestand matig tot slecht is volgens de scorelijst, de diëtist in om tekorten te compenseren; schakel bij decubitus categorie 3 en 4 altijd de diëtist in;
• Kies een AD zitkussen en/of een AD matras afhankelijk van het risico op of de categorie van decubitus. Dit kan eventueel in overleg met de gespecialiseerd wondverpleegkundige van de instelling of contactpersonen voor AD-materialen, zoals de ergotherapeut;
• Pas indien nodig bij de wondverzorging gerichte pijnbestrijding toe;
• Leg de behandeling en de resultaten vast en rapporteer aan de behandelaar;
• Evalueer 1x per week het beleid en stel zonodig doelen en wondbehandelplan bij.

---

Decubitusbehandeling:
Bij alle categorieën van decubitus: starten of intensiveren van preventieve maatregelen.

• Categorie 1: 
• Categorie 2: 
  • blaardak intact: blaar in laten drogen, indien mogelijk vrij leggen, evt. sokken dragen bij hielblaar
  • blaardak niet intact: wondbehandeling volgens protocol open wonden
• Categorie 3: wondbehandeling volgens protocol open wonden
• Categorie 4: wondbehandeling volgens protocol open wonden

 

Het protocol open wonden vindt u hier.

 

Hier vindt u een tabel met geschikte wondmaterialen. 

Wilt u advies vragen over een decubituswond of decubituspreventie? U kunt hiervoor contact opnemen met één van de wond- en decubitusverpleegkundigen uit de regio. Een overzicht van wondverpleegkundigen uit de regio vindt u in de categorie “wondzorg” van deze app, of op de website van Stichting Transmurale Zorg

U vindt hier een folder voor de patiënt met decubitus in pdf-formaat.

De volledige tekst van de richtlijn Decubitus is hier terug te vinden.

Ook is een samenvattingskaartje beschikbaar.

Landelijke Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) richtlijn decubitus 2011

De transmurale richtlijn decubitus is opgesteld in 2007 door een multidisciplinaire werkgroep. In deze werkgroep waren de volgende disciplines vertegenwoordigd: dermatoloog, huisarts, specialist ouderenzorg, revalidatiearts, vaatchirurg, apotheker, wond- en decubitusconsulent, wijkverpleegkundige, fysiotherapeut, ergotherapeut en diëtist. 
De richtlijn is in januari 2012 aangepast aan de landelijke Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) richtlijn decubitus 2011.
Bij elke nieuwe uitgave van de landelijke V&VN richtlijn decubitus vindt herziening plaats van deze richtlijn.

De volledige tekst van deze richtlijn is hier terug te vinden als pdf bestand.

 

Een aantal informatieve websites is hieronder op een rijtje gezet
www.decubitus.be
www.huidziekten.nl/woundcare
www.epuap.org
www.wcs.nl
Richtlijnen:
www.venvn.nl
www.transmuralezorg.nl
www.wondenwijzer.nl/decubitus
www.decubitusozl.nl